De aanleg van duurzame oevers draagt bij aan de verbetering van de structuurdiversiteit en vergroot de waterberging. Inmiddels is er bijna 600 km duurzame oever aangelegd. Het waterschap ligt daarmee op schema voor het halen van de doelstelling van de Kaderrichtlijn Water. Deze doelstelling is dat uiterlijk in 2021 langs alle tochten 40% duurzame oevers zijn aangelegd. In de periode 2018 tot en met 2021 legt het waterschap in dit kader 106 km duurzame oever aan. Voor de aanleg is een POP-subsidie beschikbaar van € 4,4 miljoen over de periode 2017-2021. Voor 2018 staat de aanleg van 30 kilometer gepland. Daarnaast loopt een deel van de uitvoering van de in 2017 aan te leggen oevers door tot begin 2018.

Om de vismigratiemogelijkheden tussen het IJsselmeer en de polder te verbeteren wordt tegelijkertijd met de renovatie van gemaal Vissering een vispassage aangelegd. De vispassage wordt gerealiseerd in samenwerking met Rijkswaterstaat. Met Rijkswaterstaat is onlangs een overeenkomst gesloten over een bijdrage van 50% aan de kosten met een maximum van € 275.000,-. De daadwerkelijke kosten van de vispassage volgen later in het project renovatie gemaal Vissering. De start van de realisatie van de vispassage is voorzien in 2018 en oplevering in 2021.

Ook in het Weerwater en de Noorderplassen in Almere moeten maatregelen worden genomen voor de Kaderrichtlijn Water. De structuurdiversiteit in beide plassen moet worden vergroot. In het eerste stroomgebiedsbeheerplan zijn de maatregelen benoemd, maar tot nu toe zijn de maatregelen niet uitgevoerd. In de voorbereidingen van het nu geldende stroomgebiedsbeheerplan is opnieuw gekeken naar de noodzakelijke maatregelen in beide plassen. De gemeente Almere heeft zich verplicht om samen met het waterschap en de provincie per plas een plan van aanpak op stellen voor de uit te voeren maatregelen. De gemeente en het waterschap zijn in gesprek over de bekostiging van de maatregelen, waarbij ook gekeken wordt naar subsidiemogelijkheden. In deze meerjarenbegroting zijn nog geen kosten opgenomen voor de betreffende maatregelen. In 2018 zal hier duidelijkheid over komen.

Invasieve plant- en diersoorten (exoten) kunnen inheemse soorten verdringen wat kan leiden tot overlast in het waterbeheer. Het waterschap is daarom vorig jaar gestart met het verstrekken van informatie over de gevolgen van het bewust en onbewust uitzetten van exotische dieren en planten. In 2017 heeft er een inventarisatie plaatsgevonden naar het voorkomen van exoten in het beheergebied. Daarbij wordt in beeld gebracht welke van deze soorten om een aanpak vragen en wordt een eerste inventarisatie uitgevoerd van mogelijke maatregelen om verspreiding tegen te gaan. De resultaten worden eind 2017 verwacht. Vervolgens worden vanaf 2018 mogelijke maatregelen in beeld gebracht. De uitvoering van maatregelen is nog niet gepland. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit heeft onlangs bouwstenen aangeleverd voor het bepalen van een strategie voor eliminatie en beheer van deze soorten. Het waterschap gaat na hoe deze bouwstenen kunnen bijdragen aan de aanpak.

In het Waterbeheerplan is opgenomen dat het waterschap samen met betrokken partners doelen afleidt voor niet-KRW-waterlichamen. Inmiddels zijn conceptdoelen geformuleerd voor het stedelijk water van Lelystad, Zeewolde en Almere én voor dertien wateren in beheer bij onze natuurpartners. Naar verwachting zullen de conceptdoelen voor de overige 55 (niet-KRW) wateren worden opgesteld in de periode tot 2021. Aan het eind van het totale traject worden alle geformuleerde doelen in perspectief geplaatst en waar nodig in lijn met elkaar gebracht. De provincie Flevoland stelt uiteindelijk de doelen voor het overig water in Flevoland vast.

In het kader van de ambities op het gebied van energie en grondstoffen lopen er inmiddels diverse initiatieven op het gebied van omzetten van biomassa. Landschapsbeheer Flevoland, Hogeschool Aeres en het waterschap starten in 2018 een pilot voor hergebruik van maaisel in het gebied rond de Wisentweg. Daarnaast hebben zowel Landschapsbeheer als het Flevolands Agrarisch Collectief (FAC) een POP3-subsidieaanvraag ingediend. Het gebruik van maaisel als bodemverbeteraar is onderdeel van de aanvraag. Het FAC onderzoekt hoe een groenblauwe dienst “duurzaam slootkantbeheer” in Flevoland met gemotiveerde ondernemers kan worden opgezet in het kader van het agrarisch natuurbeheerplan Flevoland. Het waterschap is bij deze ontwikkelingen aangesloten.

In 2017 is er een pilot uitgevoerd op bioraffinage via een installatie die brandnetels en waterplanten omzet. De eiwitten en vezels van waterplanten en brandnetels zijn getest op het gebruik als varkensvoer of papiervezel. De installatie wordt momenteel ook op meerdere locaties in Europa getest. De resultaten van het onderzoek worden in de winter ‘17/’18 geanalyseerd en als businesscase gepresenteerd. In het kader van de ambities over grondstoffenwinning werkt het waterschap een case uit naar duurzame waardevolle opbrengsten (value case) van biomassa (onder andere maaisel) als grondstof. Biomassa is een van de vijf potentieel waardevolle grondstoffen die het waterschap tot zijn beschikking heeft.

Het waterschap intensiveert de komende jaren de activiteiten op het gebied van de chemische waterkwaliteit. Met het intensiveren van de aanpak leggen we een stevige basis voor het oplossen van de opgaven die we hebben en geven we uiting aan het voorzorgsbeginsel.

Kennisvermeerdering en bewustwording rode draad in aanpak nieuwe stoffen

De afgelopen jaren is geconstateerd dat de waterkwaliteit in Nederland niet op orde is en dat er extra maatregelen nodig zijn om de waterkwaliteit op orde te brengen. In het najaar van 2017 is daarom besloten om hier de komende jaren extra inzet op te plegen. Het gaat hierbij onder meer om de zogenaamde “nieuwe stoffen” (medicijnresten, zwerfafval/microplastics en antibioticaresistentie) die in steeds grotere mate voorkomen in het oppervlaktewater. Het waterschap voert zelf onderzoek uit naar de aanwezigheid van medicijnresten in oppervlaktewater en naar de bronnen van medicijnresten en is ook betrokken bij landelijk onderzoek op dit onderwerp. Op landelijk niveau is het waterschap ook betrokken bij de ketenaanpak geneesmiddelen. Daarnaast participeert het waterschap in onderzoek door kennisinstituten naar antibioticaresistentie.

Het creëren van bewustwording over stoffen die niet thuishoren in het water, is een rode draad in de aanpak. Het waterschap geeft voorlichting door middel van berichten op de eigen website die we delen via social media. Daarnaast gaan we samen met ketenpartners (huisartsen, apothekers en ziekenhuizen, gemeenten, onderzoeksinstituten) in de regio na welke bronmaatregelen er kunnen worden genomen om te voorkomen dat medicijnresten en (micro)plastics in het oppervlaktewater terechtkomen. Dit zetten we de komende jaren door en we intensiveren deze aanpak. Kansen die zich hierbij voordoen voor het inzetten van bronmaatregelen, worden zo veel mogelijk benut.

In het oppervlaktewater worden regelmatig te hoge concentraties aan gewasbeschermingsmiddelen en nutriënten geconstateerd. Een belangrijke oorzaak hiervan is bodemverdichting, waardoor het waterbergend vermogen afneemt en gewasbeschermingsmiddelen en nutriënten meer afspoelen naar het oppervlaktewater. Het waterschap heeft daarom besloten de komende jaren extra middelen vrij te maken voor het terugdringen van emissies van gewasbeschermingsmiddelen en nutriënten naar het oppervlaktewater. Dit vindt voor een belangrijk deel gezamenlijk met de provincie en agrariërs plaats in het Actieplan Bodem en Water.

Voor agrarische emissies is het van belang om het ‘peloton’ van agrarische ondernemers in beweging te krijgen, d.w.z. het stimuleren van agrarische ondernemers in het nemen van emissiebeperkende maatregelen. Voor agrarische emissies zet het waterschap in op:

• het uitvoeren van adviesbezoeken aan agrarische bedrijven (inclusief nul- en controlemeting en erfemissiescans);
• adviseren over vermindering van emissies én mogelijkheden tot verbetering van de bodemkwaliteit (o.a. metingen Spaarwater);
• instellen van een helpdesk c.q. loket agrarische emissies;
• extra demodagen over bodem en water;
• extra gastcolleges op middelbaar en hoger agrarisch onderwijs:
• gebiedsgerichte aanpak door uitvoering van pilots op knelpunten in het gebied, gericht op water- en bodemmaatregelen (in totaal drie pilots);
• extra inzet op akkerrandenbeheer.

Activiteiten die in dit kader reeds gestart zijn en door zullen lopen zijn:

• het uitvoeren van een gebiedsgerichte pilot rond de Onderduikerstocht;
• het project Spaarwater;
• het project Schoon erf Schone Sloot (bollenteelt);
• het project biomassa (bodemverbetering);
• het project Zicht op Bodemstructuur;
• het intensivering van de samenwerking met het agro-bedrijfsleven;
• het organiseren van demo- en netwerkbijeenkomsten.

In 2014 is gestart met het project 'water- en stoffenbalans'. De doelstelling is zicht te krijgen op de bijdrage van verschillende bronnen aan de nutriëntenbelasting. Na enkele jaren intensief monitoren in de pilotgebieden Piet Oberman en Meeuwentocht, wordt dit jaar een water- en stoffenbalans opgesteld. De resultaten zijn begin 2018 bekend. Op basis van de resultaten wordt nagegaan of het zinvol is om ook voor andere deelgebieden van het beheergebied water- en stoffenbalansen op te stellen.

Verder zet het waterschap in op het agenderen van de problematiek van nutriënten- en gewasbeschermingsmiddelen op nationaal en internationaal niveau. Bijvoorbeeld via diverse themagroepen en werkgroepen en commissies van de Unie van Waterschappen.

Het waterschap monitort twaalf zwemwaterlocaties in het beheergebied zoals afgesproken in de zwemwaterrichtlijn. Alle zwemwaterlocaties hebben een goede zwemwaterkwaliteit. De zwemwaterlocatie Netl Park bij Kraggenburg voldeed in 2016 niet aan de waterkwaliteiteisen en is om die reden opnieuw ingericht. Flevonice is in 2017 door de provincie aangewezen als officiële zwemwaterlocatie. De zwemwaterlocatie Larserbos nabij Lelystad is nog in onderzoek en zal op zijn vroegst in 2019 door de provincie worden aangewezen als zwemwaterlocatie. De zwemwaterrichtlijn zegt niets over blauwalg. Als er blauwalg aanwezig is in zwemwater, wordt er vanzelfsprekend een waarschuwing of negatief zwemadvies gegeven door de provincie, ook al voldoet de locatie aan alle eisen van de richtlijn.

Naar integrale (afval)waterplannen

Op grond van de eerder uitgevoerde optimalisatiestudies, de bestaande VGRP’s (Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan) en het Transport- en Zuiveringsplan werken we als waterschap nu toe naar gemeentelijke (afval)waterplannen. Voor de gemeente Almere is een dergelijk plan gemaakt in 2017, met een bredere scope dan alleen afvalwater. Er wordt gewerkt aan een (afval)waterplan voor de gemeente Noordoostpolder. Als waterschap hanteren we het Transport- en Zuiveringsplan als ons vertrekpunt en in de komende jaren werken we aan uitvoering van dit plan. De voortgang wordt jaarlijks gemonitord.

Verdergaande samenwerking in de SAF

In 2017 is binnen de SAF (Samenwerking Afvalwaterketen Flevoland) onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om meer te bereiken op de 3K’s (kwaliteit, kwetsbaarheid en kosten). Hieruit is naar voren gekomen dat de doelen het beste kunnen worden bereikt door intensief samen te werken in een regionaal rioolgemalen- en persleidingenteam. Daarnaast wordt de grens voor het transport van afvalwater verlegd, waardoor het waterschap volledig verantwoordelijk wordt voor het beheer en onderhoud van de hoofdrioolgemalen. Er wordt dan ook gestopt met de financiële verrekening met gemeenten voor het transport van het afvalwater. Het voordeel voor het waterschap is dat er, in lijn met het Transport- en Zuiveringsplan, meer grip wordt gekregen op de werking van het transportstelsel en daarmee op de aanvoer van het afvalwater op de AWZI’s. In 2018 zal dit beleid geïmplementeerd worden. Dit houdt in dat er gezamenlijk afspraken gemaakt worden over de vorming van het rioolgemalen- en persleidingenteam dat vervolgens aan de slag gaat met het realiseren van de beoogde doelen. Ook zal de gemeente Urk twee hoofdrioolgemalen aan Waterschap Zuiderzeeland overdragen.

Afvalwater buitengebied in 2018

In de eerste helft van 2018 vindt een bestuurlijke discussie plaats over de evaluatie en mogelijke toekomstrichtingen voor het beleid van het afvalwater in het buitengebied. Ideeën en wensen van bewoners en bedrijven op het gebied van afvalwater in het buitengebied worden hierin meegenomen, evenals de evaluatie van het huidige IBA-beleid en de afweging centraal/decentraal zuiveren. Op basis van deze discussie wordt nieuw beleid opgesteld.

Nieuw regenwaterbeleid in 2018

In 2018 stelt het waterschap een nieuw regenwaterbeleid op. De regenwaterprojecten in Almere en Zeewolde dienen hiervoor als input. Op basis van de opgedane kennis worden gedragsregels opgesteld. Mogelijk dat er nog aanvullende onderzoeken worden uitgevoerd om het effect van maatregelen te optimaliseren. Dit zal dan waarschijnlijk na 2018 plaatsvinden.

Verwijderingsrendementen geneesmiddelen AWZI’s

In een landelijke hotspotanalyse van de AWZI’s brengen de waterschappen (STOWA) in beeld op welke locaties de waterkwaliteit wordt beïnvloed door restanten van geneesmiddelen in gezuiverd afvalwater. Deze hotspotanalyse wordt uitgevoerd in het kader van de nationale Ketenaanpak Medicijnresten. De resultaten van de analyse worden binnenkort verwacht. Wel is al duidelijk dat binnen het gebied Rijn-Oost een aantal zuiveringen hoog op de ranglijst komen te staan wat betreft de beïnvloeding van de waterkwaliteit. Het is belangrijk dat we weten hoe de zuiveringen nu presteren op het gebied van verwijderingsrendement van medicijn(rest)en. Zo kunnen we bepalen bij welke zuiveringen maatregelen genomen moeten worden. Daarom wordt op Rijn-Oost-niveau een onderzoek gestart naar het zuiveringsrendement van medicijnen en organische microverontreinigingen per type AWZI. Daarbij wordt ook gekeken of het zuiveringsrendement te verbeteren is door optimalisatie in de bedrijfsvoering. In 2018 worden de resultaten van dit onderzoek verwacht.

Zuiveringen in beheer

Uit de in 2016 verschenen bedrijfsvergelijking zuiveringsbeheer is gebleken dat Waterschap Zuiderzeeland de hoogste zuiveringsprestaties had in Nederland. De verwachting is dat de zuiveringsprestatie ook in 2018 hoog blijft. Wel is de aangeleverde vuillast de afgelopen jaren sneller toegenomen dan verwacht. Dit leidt ook tot verhoging van exploitatiekosten. Deze groei heeft eveneens invloed op de (rest)capaciteit van AWZI’s en de planning van benodigde uitbreidingen. Eind 2017/ begin 2018 voeren we een studie uit naar een deelstroombehandeling op AWZI Dronten.

Op weg naar verbeterd inzicht persleidingen

Het waterschap heeft steeds vaker te maken met calamiteiten op en rond persleidingen en omleggingen. Parallel aan het traject van strategisch assetmanagement participeert het waterschap in een landelijk onderzoek naar de toestand van persleidingen. Het onderzoek is uitgevoerd met een zogenaamde ‘intelligent pig’; een meetinstrument waarmee de conditie en restlevensduur van leidingen in beeld worden gebracht. Ook wordt een onderhouds- en beheerplan persleidingen opgesteld waarin (op basis van het uitgangspunt van risicogestuurd onderhoud) maatregelen gepland worden op het gebied van inspecties, reinigingen, onderhoud en vervangingen. De resultaten van het onderhouds- en beheerplan persleidingen en het onderzoek naar de conditie van leidingen leveren een bijdrage aan een meerjarendoorkijk m.b.t. persleidingen in het beheergebied. In 2018 ontvangt het bestuur hierover een voorstel.

Ephyra in gebruik

De Ephyra-installatie op de AWZI Tollebeek wordt eind 2017 in gebruik genomen. Effecten op het zuiveringsproces en de slibontwateringsprestaties worden in de eerste helft van 2018 duidelijk. De periode erna staat in het teken van optimalisatie voor een zo goed mogelijk resultaat: slibreductie en biogas. Ook gaan we in 2018 en de jaren daarop experimenteren met de terugwinning van fosfaat. Voor de totale optimalisatie wordt rekening gehouden met een periode van twee jaar. Met de introductie van Ephyra gaan we het slib van de AWZI Lelystad vergisten op de AWZI Tollebeek. Slib ontwateren op de AWZI Lelystad wordt daarmee overbodig. Het slib hoeft slechts te worden ingedikt. Op AWZI Lelystad is daarom al één slibstraat aangepast. Na bewezen betrouwbaarheid van Ephyra wordt eind 2018 ook de tweede slibstraat aangepast. Met de realisatie van Ephyra en de nieuwe warmtekrachtkoppeling en energiezuinige slibontwatering, is de AWZI Tollebeek de eerste energiefabriek van Waterschap Zuiderzeeland.

Discrepantie: op weg naar een eerlijke kostenverdeling

In de afgelopen jaren is gebleken dat de discrepantie (het verschil tussen de gemeten binnenkomende vervuiling op de AWZI’s en de opgelegde vervuilingseenheden via de aanslagoplegging) is toegenomen tot een niveau dat boven het landelijk gemiddelde ligt. Dit kan effect hebben op de (eerlijke) kostenverdeling van het zuiveren van afvalwater. Omdat het waterschap een eerlijke lastenverdeling heel belangrijk vindt, is besloten de komende jaren extra inzet te plegen op het grip krijgen op en waar mogelijk terugdringen van de discrepantie. De extra middelen die hiervoor beschikbaar zijn gesteld, worden ingezet voor meten en monitoren, beleidsontwikkeling en samenwerking met de Omgevingsdienst. Tevens wordt de rol van toezicht vergroot.

Naar aanleiding van een onderzoek in 2017 naar de positionering van de heffingstechnologie is besloten de heffingstechnologie onder te brengen bij het waterschap in plaats van bij GBLT. Dit zal vanaf 2018 geëffectueerd worden.

Samenwerking afvalwaterketen in actie

In het kader van de uitwerking van de afspraken uit het Bestuursakkoord Water is vanuit de Samenwerking Afvalwaterketen Flevoland (SAF) een innovatieplan gemaakt. Vanuit de SAF wordt in de komende jaren vooral de innovatie op “Beheer” en “Stedelijk Afvalwater” opgepakt. Eind 2017 wordt een nieuwe bestuurlijke “Regionale Overeenkomst Afvalwater Flevoland (ROAF)” opgesteld voor de periode 2018-2021. De komende jaren wordt hier invulling aan gegeven.

Aan- en afhaakproblematiek bedrijven

Vanuit Waterkracht Rijn Oost is een raamwerk opgesteld voor de strategie ten aanzien van industrieel afvalwater. Op basis hiervan wordt in 2018 beleid vastgesteld op grond waarvan de problematiek wordt aangepakt.

Het waterschap heeft als doel het gehele afvalwatersysteem op termijn klimaatbestendig in te richten. De maatregelen en kaders waarbinnen dit gerealiseerd kan worden, liggen voor een belangrijk deel vast in het Masterplan Duurzame Energie. Begin 2018 volgt daarbij besluitvorming over grondstoffenwinning. Samen met het in 2018 te starten onderzoek naar de haalbaarheid van broeikasgasreducerende maatregelen omvatten deze plannen alle aspecten van de klimaatbestendigheid van de afvalwaterketen. Technieken en projecten waarmee de bovenstaande doelstellingen worden gerealiseerd zijn onder andere cellulose, de zonneweides, Ephyra en Torwash.

Grondig met cellulose

Het idee om wc-papier (cellulose) uit het rioolwater te filteren staat centraal in het celluloseproject. Het project bevindt zich in de onderzoeksfase. Bij dit innovatieve project zijn de zuiveringen van Zeewolde, Lelystad en Almere betrokken. Gezien de verwachte groei in de buurt van Almere en Zeewolde van vuilvracht in het afvalwater, lijkt AWZI Zeewolde het meest kansrijk. Vervolgstappen voor de komende jaren worden in beeld gebracht als de uitkomsten, van de businesscase en de systeemkeuzestudie, eind 2017 bekend zijn. Groei van het aanbod van afvalwater (onder andere Airport Lelystad) speelt ook een rol bij de andere twee zuiveringen. Positieve effecten van het winnen van cellulose zijn:

• meer capaciteit op de zuivering;
• vermindering van de hoeveelheid slib;
• verlaging van het energieverbruik;
• het produceren van een potentiële grondstof.

Waterschap Zuiderzeeland maakt deel uit van de koplopergroep cellulose van de TOP-5 grondstoffen. Zoeken naar afnemers van het restproduct cellulose maakt hier ook deel van uit.

Verder met pilot Torwash

Torwash is een innovatieve techniek met als resultaat een enorme verhoging van de ontwateringsgraad van het slib en extra productie van biogas. De testen op laboratoriumschaal voor het project Torwash zijn afgerond. Torwash maakt tevens terugwinning van fosfaat mogelijk. De aangevraagde subsidie voor een pilot op kleine schaal op de AWZI Almere is inmiddels toegekend. Het pilotonderzoek is gestart in het najaar van 2017. De resultaten van het onderzoek zullen in het voorjaar van 2018 bekend zijn.

Zonneweides

Zuiderzeeland werkt aan de opwekking van eigen energie voor zijn AWZI’s. Daarom legt het waterschap het komende jaar zonneweides aan op de AWZI’s Almere en Zeewolde. Voor al deze zonneweides is de SDE-subsidie toegekend. Daarnaast zijn andere zonprojecten in voorbereiding. Deze worden in een bredere context van het Masterplan Duurzame Energie (hoofdstuk Algemeen) en het project Energie & Gemalen (hoofdstuk Voldoende Water) opgepakt.

Convenant duurzame waterketen vliegveld Lelystad

Lelystad Airport, Lelystad Airport Businesspark, de provincie Flevoland, de gemeente Lelystad en het waterschap hebben in juni 2017 een intentieovereenkomst ondertekend voor de realisatie van een duurzame energie- en grondstofwaterketen. De verschillende gebiedspartners werken de intenties verder uit in een samenwerkingsovereenkomst. De planning is dat deze overeenkomst in het eerste kwartaal van 2018 wordt ondertekend.